کیفوز چیست؟

انواع قوزپشتی

قوزپشتی به دو نوع کلی وضعیتی و ساختاری تقسیم‌ بندی می‌شود. نوع وضعیتی از قوز کردن یا حالت اندامی نامناسب پشت بدن نشأت می‌گیرد، حال آن که نوع ساختاری از نقص‌های مادرزادی یا دیگر مشکلات ستون فقرات ناشی می‌شود.
 

قوزپشتی وضعیتی

اگر بتوان قوز را با تغییر وضعیت از بین برد، گوژپشتی به احتمال زیاد از نوع وضعیتی است.

این نوع از بدشکلی همان طور که از نام آن مشخص است، پی‌آمد حالت اندامی نامناسب است. برآمدگی مربوط به قوز وضعیتی کاملاً گرد و هموار است.

گوژپشتی وضعیتی شایع‌ترین نوع کیفوز است که بیشتر دختران را درگیر می‌کند و معمولاً نخستین بار در دوران نوجوانی تشخیص داده می‌شود.

این بدشکلی از حالت اندامی نامناسب و ضعیف شدن عضله‌ ها و رباط‌های پشت بدن ناشی می‌شود.

مهره‌های بیماران مبتلا به گوژپشتی وضعیتی معمولاً شکل طبیعی دارد. این عارضه غالباً به آهستگی ایجاد می‌شود و معمولاً تشدید نمی‌شود.

این گروه از بیماران با علائم درد و خستگی مواجه می‌شوند. قوز وضعیتی به تحدب بسیار شدید تبدیل نمی‌شود و احتمال بروز ناراحتی‌های ریوی، قلبی یا عصبی پایین است.

گوژپشتی وضعیتی را می‌توان به روش‌های مختلف درمان کرد. برای مثال ورزش و تمرین‌هایی مانند حرکات یوگا، کشش قفسه سینه و تمرین با وزنه عضله‌های ستون فقرات، گردن و پشت بدن را تقویت می‌کند. فیزیوتراپی نیز برای درمان گوژپشتی وضعیتی به کار برده می‌شود.

داروهای ضدالتهابی و مسکن‌های ضعیف نیز به برطرف شدن علائم کمک می‌کند. بریس طراحی شده برای اصلاح حالت اندامی علاوه بر این که درد را تسکین می‌دهد، اگر زود استفاده شود از ایجاد قوز نیز جلوگیری می‌کند. آخرین نکته در مورد گوژپشتی وضعیتی این است که درمان آن نیاز به جراحی ندارد.
 

قوزپشتی ساختاری

قوز ناشی از کیفوز ساختاری صرفاً با تغییر حالت اندامی قابل اصلاح نیست. در گوژپشتی ساختاری بخشی از ستون فقرات مشکلاتی مانند بدشکلی مهره‌ها دارد.

این نوع قوز از گونه وضعیتی گوشه‌دارتر است و انحنا تیزی موسوم به بدشکلی گیبوس دیده می‌شود.

پزشک قوزپشتی ساختاری را با توجه به این انحنا و برآمدگی قابل توجه تشخیص می‌دهد.

گوژپشتی ساختاری خود به دو نوع تقسیم می‌شود:

قوزپشتی ساختاری اولیه

این نوع قوز پی‌آمد ابتلا به عارضه دیگری نیست و دارای دو گونه مادرزادی و شوئرمن است.
 

قوزپشتی مادرزادی

قوزپشتی مادرزادی نوعی کیفوز ساختاری اولیه است و بیمار با این نقص ستون فقرات متولد می‌شود.

چون ستون فقرات، قلب و کلیه‌ها تقریباً همزمان با هم، در هفته سوم تا ششم بارداری، رشد می‌کنند، ناراحتی‌های قلبی و کلیوی غالباً همراه با قوزپشتی مادرزادی است.

گوژپشتی مادرزادی در هفته‌های ششم تا هشتم رشد جنین ایجاد می‌شود و ستون فقرات در اثر این نقص با زاویه تیز رو به بیرون رشد می‌کند.

ایجاد قوزپشتی مادرزادی دو دلیل دارد:

تشکیل نشدن یک یا چند جسم مهره

تقسیم‌بندی نامناسب هنگام جدا شدن دو مهره از یکدیگر

با استفاده زودهنگام از بریس می‌توان از پیشرفت و تشدید عارضه جلوگیری کرد. چنانچه از بریس در سنین پایین استفاده شود، قوز پیش از شدید شدن اصلاح می‌شود.


 

قوزپشتی شوئرمن

قوزپشتی شوئرمن، بیماری شوئرمن یا کیفوز نوجوانان، نوجوانان را درگیر می‌کند و هنگامی ایجاد می‌شود که پشت مهره‌ها سریع‌تر از جلوی مهره‌ها رشد کند.

در این حالت مهره عوض آن که چهارگوش باشد، مثلثی شکل است و تحدب ستون فقرات به تدریج بیشتر و بیشتر می‌شود.

متخصصان مرکز جامع توانبخشی امید، قوز شوئرمن را با توجه به معیارهای زیر تشخیص می‌دهند:

تحدب بیشتر از 50 درجه

حالت مثلثی شکل دست‌کم سه مهره با زاویه حداقل 5 درجه برای هر مهره

وجود فتق‌های بین دیسکی کوچک موسوم به گره‌های اشمرول

گوژپشتی شوئرمن معمولاً در وهله نخست با ترکیبی از تمرین‌های فیزیوتراپی و داروهای ضدالتهابی و مسکن‌های ضعیف درمان می‌شود.

اگر بیمار هنوز در سن رشد باشد، بریس تجویز می‌شود. بریس غالباً برای تحدب‌های با زاویه حداقل 45 درجه توصیه می‌شود و استفاده از آن تا زمان توقف رشد بیمار ادامه می‌یابد. متخصص در طول درمان با اسکن سه بعدی بر شدت عارضه نظارت دارد. بریس معمولاً برای بزرگسالانی که رشدشان متوقف شده است تجویز نمی‌شود.
 

قوزپشتی ساختاری ثانویه

این نوع قوز پی‌آمد ابتلا به عارضه دیگری است که خود به چهار نوع زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
 

قوزپشتی دژنراتیو

ساییده شدن دیسک باعث می‌شود دیسک رو به جلو خم شود و به مرور زمان قوز ایجاد شود. متخصصان ما در صورتی که بیمار درد داشته باشد، ابتدا درمان‌های محافظه کارانه غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، درمان با دست، داروهای ضدالتهاب و تقویت عضله‌های مرکزی و پشت بدن را شروع می‌کنند.
 

قوزپشتی عصبی عضلانی

این نوع قوز در کودکان دچار مشکلات عصبی عضلانی مانند فلج مغزی و دیستروفی مشاهده می‌شود. بریس با توجه به شرایط بیمار توصیه می‌شود.
 

قوزپشتی تغذیه‌ای

این نوع قوزپشتی ممکن است در هر سنی به دلیل کمبود ویتامین به ویژه ویتامین دی رخ دهد. متخصص مکمل حاوی مواد اصلی مورد نیاز بدن را برای درمان تجویز می‌کند. بیماران دچار این نوع قوز باید سبک زندگی سالمی را در پیش بگیرند و از پیشرفت عارضه جلوگیری کنند.
 

قوزپشتی مادرزادی

قوزپشتی مادرزاد یا یاتروژنیک نتیجه جراحی روی ستون فقرات برای درمان مشکلاتی نظیر فتق دیسک یا آرتریت (بیماری‌های التهابی مفصل) است.

بریس، بسته به شدت عارضه، برای جلوگیری از شدیدتر شدن قوز تجویز می‌شود. 1
 

علت ها و دلایل

قوز کمر می تواند در هر سنی بر افراد تأثیر بگذارد. با این وجود، به ندرت در نوزادان ایجاد می شود زیرا معمولا به دلیل حالت نامناسب کمر است که در این صورت ‹کیفوز وضعی› نامیده میشود.

دیگر دلایل بالقوه قوز پشت عبارتند از:

پیری (به خصوص اگر کمر حالت نامناسبی داشته باشد)

ضعف ماهیچه ای در ناحیه فوقانی کمر

بیماری شوئرمن (در کودکان اتفاق می افتد و دلیل مشخصی ندارد)

آرتریتیا دیگر بیماری هایدژنراسیوناستخوانی

آسیب به ستون فقرات

دیسک های ضعیف

اسکولیوز (انحنای ستون فقرات)

علل دیگری نیز وجود دارند که کمتر باعث ایجاد قوز کمر می شوند:

عفونت در ستون فقرات

نقائص هنگام تولد،ماننداسپینا بیفیدا

تومورها

بیماری هایسیستم غدد درون ریز

بیماری هایبافت همبند

فلج اطفال

بیماری پاژه

دیستروفی عضلانی. 2
 

علایم گوژپشتی

علائم  و نشانه‌های کیفوز ستون فقرات بسته به علت و شدت  انحراف متفاوت است، این علائم  عبارتند از:

شانه‌های خم شده 

توده و برآمدگی قابل مشاهده در کمر 

کمر درد خفیف 

خستگی 

سختی و سفتی ستون فقرات 

گرفتگی ماهیچه همسترینگ – در قسمت پشتی ران 

به ندرت با گذشت زمان، شدت گرفتن میزان خمیدگی منجر به:

ضعف و سستی پاها 

از بین رفتن حس لامسه 

تنگی نفس و دیگر مشکلات تنفسی 
 

تشخیص گوژپشتی

در بیش‌تر مدارس ایالت متحده‌ی آمریکا، طرحی اجرا می‌شود که وضعیت سلامتی کودکان ارزیابی می‌شود.

در این آزمایش‌ها دانش آموزان از نظر وجود احتمالی بیماری اسکولیوز (scoliosis) مورد بررسی قرار می‌گیرند، در این آزمایش‌هاست که موارد خفیف کیفوز ستون فقرات تا پیش از این شناسایی نشده بود، تشخیص داده شده و فرد به پزشک ارجاع داده می‌شود. 

اگر تغییرات رخ داده از پشت بیمار قابل توجه باشد، مشکلات زیادی را برای پدر و مادر و کودک ایجاد خواهد کرد.

نگرانی‌ها در مورد ظاهر کودک، معمولاً خانواده‌ها را به سمت دریافت کمک‌های پزشکی سوق خواهد داد. 
 

معاینه‌ی بالینی و فیزیکی 

پزشک با گرفتن شرح حال بیمار معاینه را شروع می‌کند، سپس سوالاتی در مورد علائم  و نشانه‌های بیماری خواهد پرسید.

پزشک فشار کمی روی ستون فقرات وارد می‌کند تا نقاط حساس را شناسایی کند. 

در موارد شدیدتر بیماری، برآمدگی روی کمر بسیار مشخص است، در موارد خفیف اما بیماری به سختی قابل تشخیص خواهد بود. 

در جریان معاینه، پزشک از کودک می‌خواهد که پاهای خود را جفت کند و بعد از آن در حالی که زانو در حالت ثابت قرار دارد به سمت جلو خم شود.

این آزمایش تست خم شدن به جلوی آدام (Adam’s forward bend test) نام دارد. با این آزمایش شدت و میزان انحراف و خمیدگی و همچنین تغییر شکل احتمالی ستون فقرات بهتر قابل تشخیص خواهد بود. 

برای بررسی دقیق میزان خمیدگی، پزشک از کودک می‌خواهد که به جلو خم شود.

گاهی هم پزشک از کودک می‌خواهد تا دراز بکشد، برای اینکه ببیند خمیدگی صاف می‌شود یا نه. این نشانه‌ای از این است که خمیدگی انعطاف پذیر بوده و ممکن است نشانه‌ای از کیفوز وضعیتی باشد.
 

آزمایش‌ها 

 

رادیولوژی اشعه ایکس

در تصویر برداری با اشعه ایکس اجسام سخت مانند استخوان‌ها بررسی خواهند شد. جهت بررسی تغییرات مهره‌ها و یا هر گونه اختلال استخوانی از چند زاویه‌ی مختلف عکس‌هایی با کمک اشعه ایکس گرفته خواهد شد. همچنین این روش به تشخیص میزان زاویه‌ی خمیدگی هم کمک می‌کند. اگر خمیدگی بیش‌تر از 50 درجه باشد، غیر طبیعی شناخته خواهد شد. 
 

آزمایش عملکرد تنفسی

اگر خمیدگی شدید باشد این آزمایش انجام می‌شود. در این آزمایش عملکرد دستگاه تنفسی کودک به دلیل محدود شدن فضای سینه به دقت بررسی خواهد شد. 
 

دیگر آزمایش‌ها

در بیمارانی با کیفوز ساختاری، خمیدگی‌ها و انحرافات پیش رونده منجر به بروز علائم  و نشانه‌های فشردگی طناب نخاعی خواهد شد.

این علائم  و نشانه‌ها شامل درد، بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در پایین تنه است.

اگر کودک هر کدام از این علائم  را نشان دهد پزشک آزمایش‌های عصبی لازم و همچنین ام آر آی (MRI) را پیشنهاد خواهد داد.


 

درمان گوژپشتی

هدف از درمان جلوگیری از تشدید خمیدگی و پیشگیری از تغییر شکل ستون مهره‌هاست.

پزشک برای درمان کیفوز چندین عامل را در نظر می‌گیرد که شامل:

سن کودک و وضعیت کلی سلامتی 

سال‌های باقی مانده از سن رشد 

نوع کیفوز ستون فقرات 

شدت خمیدگی 
 

درمان غیر جراحی قوز پشت

درمان غیر جراحی برای بیماران مبتلا به کیفوز وضعیتی پیشنهاد می‌شود. همچنین اگر میزان خمیدگی در بیماران کیفوز شرمن کم‌تر از 75 درجه باشد، می‌توان از درمان‌های غیر جراحی استفاده کرد. 

درمان غیر جراحی شامل:
 

بررسی دقیق وضعیت و زیر نظر داشتن بیمار

پزشک وضعیت بیمار را به صورت مرتب بررسی می‌کند تا مطمئن شود که خمیدگی بدتر نخواهد شد.

کودک باید مرتب توسط پزشک متخصص اطفال معاینه شده و تا زمانی که به سن بلوغ برسد باید به صورت مرتب تصویر برداری اشعه ایکس از وضعیت او گرفته شود. تا زمانی که وضعیت قوز پشت بدتر نشده و دردناک نباشد، نیاز به درمان خاصی وجود ندارد. 
 

فیزیوتراپی

انجام یک سری تمرین‌های ورزشی به فرد کمک می‌کند تا کمر درد کم‌تر شده و با قوی شدن ماهیچه‌های شکم و کمر ساختار قامتی بهبود پیدا کند.

از طرفی دیگر انجام ورزش‌هایی خاص به کشیدگی ماهیچه‌ی همسترینگ (hamstrings) در قسمت پشتی ران و تقویت نقاطی از بدن که ممکن است تحت تاثیر اختلالات ستون فقرات قرار بگیرند، کمک بسیار زیادی می‌کند. 
 

داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی

داروهایی همچون ایبوپروفن (ibuprofen)، آسپرین (aspirin) و ناپروکسن (naproxen) به بهبود درد کمر کمک می‌کنند. 
 

استفاده از بریس

بریس معمولاً برای بیماران مبتلا به کیفوز شرمن که هنوز در سن رشد هستند، استفاده می‌شود. اینکه فرد باید از چه نوع بریسی استفاده کند و چه مقدار ساعتی باید آن را بپوشد به شدت خمیدگی مهره‌ها بستگی دارد. معمولاً تا زمانی که رشد استخوانی کودک کامل شود باید از آن استفاده کرد. 

چپ – بیماری با خمیدگی 65 درجه در مهره‌های سینه‌ای 

راست – با وجود اینکه در عکس رادیولوژی اشعه ایکس مشخص نیست، بیمار اکنون یک بریس کمر پوشیده که به کاهش میزان خمیدگی کمک کرده است. 
 

درمان جراحی قوز پشت

جراحی برای بیماران مبتلا به کیفوز ساختاری توصیه می‌شود. جراحی همچنین در این موارد هم ممکن است که توصیه شود: 

بیماران مبتلا به کیفوز شرمن با خمیدگی و انحراف بیش‌تر از ۷۵ درجه

بیماران مبتلا به درد شدید کمر که با روش‌هایی غیر جراحی درمان نشده است.

جوش دادن مهره‌ها یا اسپینال فیوژن (Spinal fusion) برای درمان کیفوز بسیار رایج است.

هدف از این عمل جراحی:

کاهش مقدار خمیدگی

جلوگیری از شدت گرفتن انحراف و پیشرفت بیماری

نگه داشتن وضعیت در حالت ثابت برای سال‌ها 

کاهش درد کمر 
 

مراحل جراحی گوژپشتی

در جراحی جوش دادن مهره‌ها دو مهره‌ی درگیر به هم متصل شده و بعد از آن به صورت یک مهره عمل می‌کنند.

هدف از جوش دادن مهره‌ها کاهش میزان انحراف  ستون مهره‌هاست و از آن‌جایی که مهره‌های درگیر در جای خود ثابت شده‌اند درد کمر هم تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.

قطعه‌ی استخوانی کوچکی به نام گرافت در فضای بینابینی دو مهره‌ی جوش خورده قرار می‌گیرد.

به مرور زمان این دو استخوان در کنار هم رشد می‌کنند، مشابه این فرایند در زمان جوش خوردن استخوان شکسته رخ می‌دهد.

پیش از قرار گرفتن گرافت، پزشک با استفاده از پیچ و مهره‌های فلزی، صفحه‌ها و نوارهای مخصوص، باعث ثبات بیش‌تر ستون فقرات خواهد شد. 3

پی نوشت:
1.www.scoliose.ir
2.www.doctoryazdani
3.www.drdr.ir